Bán khống cổ phiếu là hình thức đầu tư phổ biến nhất hiện nay trên thị trường. Trên thị trường chứng khoán, đa số nhà đầu tư kiếm lợi nhuận từ việc giá chứng khoán tăng. Tuy nhiên, vẫn có một hình thức kiếm tiền trong khi thị trường đi xuống. Đó là bán khống cổ phiếu. Vậy bán khống là gì và bán khống chứng khoán là gì? Tại sao thị trường đi xuống nhưng lại kiếm được lợi nhuận. Cùng tìm hiểu qua bài viết này.
1. Bán khống cổ phiếu là gì?
Bán khống (short selling) là hoạt động giao dịch kiếm lợi nhuận từ việc cổ phiếu giảm. Thực chất người bán khống không sở hữu cổ phiếu vào thời điểm thực hiện giao dịch. Mà họ mượn chứng khoán từ tài khoản môi giới và bán khi dự đoán được giá giảm. Sau đó họ sẽ mua lại số cổ phiếu đó với giá thấp hơn. Do vậy nên thu được lợi từ khoảng chênh lệch đó.
Tuy nhiên không phải ai cũng có thể bán khống cổ phiếu. Việc bán khống có thể đem lại nhiều rủi ro nếu giá không giảm, thậm chí có thể tăng.
Ví dụ:
Bạn vay 1000 cổ phiếu từ nhà môi giới. Sau đó bán với giá 100.000 đồng/cổ, thì sẽ nhận về 100 triệu đồng.
Trong trường hợp giá cổ phiếu giảm như kỳ vọng, còn 90.000 đồng/cổ. Thì ta sẽ mua vào chỉ với 90 triệu đồng, tức ta đã có thể lời 10 triệu.
Tuy vậy nếu trường hợp giá cổ phiếu tăng lên 110.000đồng/cổ thì ta sẽ bị lỗ ngày 10 triệu.
Hiện nay, việc bán khống chứng khoán mang 2 mục đích chính:
- Đầu cơ kiếm lợi: Nhà đầu tư phân tích và nhận thấy mã cổ phiếu có xu hướng giảm giá trong tương lai. Lúc này, họ sẽ bán khống mã chứng khoán đó ra, thúc đẩy việc giảm giá và tối đa lợi nhuận. Khi giá cổ phiếu giảm đến đúng điểm kỳ vọng, nhà đầu tư mua vào với giá thấp để ăn khoản chênh lệch.
- Mục tiêu phòng ngừa rủi ro từ thị trường: Nhà đầu tư muốn giảm tối đa tổn thất với một mã cổ phiếu khi thị trường có những biến động khó lường, đi ngược với dự đoán.
2. Đặc điểm của bán khống cổ phiếu
Bán khống chứng khoán thực chất là một dạng giao dịch vay ký quỹ. Người bán có thể vay cổ phiếu từ môi giới nhưng cũng có nghĩa vụ mua lại vào một thời điểm xác định. Vậy nên hoạt động bán khống khác so với các giao dịch thông thường.
Dưới đây là 3 đặc điểm chính của việc bán khống cổ phiếu.
2.1 Người bán khống không sở hữu mã chứng khoán
Như khái niệm ở trên, nhà đầu tư bán khống không thực sự sở hữu mã chứng khoán khi giao dịch. Họ cần vay mượn từ người khác (có thể là đại lý, môi giới). Thông qua một tài khoản khác, họ sẽ bán mã chứng khoán đó ra. Khi đã vay bán khống, nhà đầu tư phải thực hiện nghĩa vụ trả lại chứng khoán đó trong một thời gian xác định.
2.2 Người bán khống thu lợi từ việc cổ phiếu giảm giá
Khi nhà đầu tư phân tích thị trường và nhận định rằng giá sẽ giảm trong tương lai. Họ sẽ thu được khoản lời lớn từ việc giảm giá (mà hầu hết nhà đầu tư sẽ lỗ trong trường hợp thị trường giảm như thế).
Hoạt động bán khống cổ phiếu số lượng lớn cũng có thể tạo nên tâm lý thị trường, nhiều người e ngại và bán tháo giá rẻ. Từ đó tạo điều kiện cho người bán khống thu lợi nhuận. Điều này đi ngược lại so với các nhà đầu tư chứng khoán dài hạn. Họ mong muốn giá cổ phiếu tăng để thu được lợi nhuận bền vững.
2.3 Bán khống mang nhiều rủi ro
Tất nhiên hoạt động bán khống chứng khoán sẽ rất rủi ro nếu không diễn ra đúng như kỳ vọng. Nó sẽ gây ra một tổn thất lớn nếu thị trường tăng giá, không giống như phân tích. Khi đó người bán cần có các biện pháp phòng ngừa và chiến lược cắt lỗ để hạn chế rủi ro từ việc bán khống. Vậy nên hầu hết họ sẽ đặt lệnh cắt lỗ nếu giá tăng đến một ngưỡng nhất định.
3. Rủi ro trong việc bán khống chứng khoán
3.1 Rủi ro từ thị trường
Giao dịch bán khống có mức lãi giới hạn, khi giá cổ phiếu đi về 0. Tuy nhiên, mức lỗ khi bán khống sẽ là không giới hạn bởi mức giá cổ phiếu có thể sẽ tăng không giới hạn. Khi giá chứng khoán tăng, đi ngược với kỳ vọng thì mức lỗ của người bán khống sẽ khó kiểm soát. Nếu không có đặt lệnh cắt lỗ, thậm chí nhà đầu tư có khả năng đổ nợ cao.
3.2 Cần phân tích được sự giảm giá của cổ phiếu
Thị trường trong lịch sử đã di chuyển theo xu hướng tăng. Nếu đi ngược lại với việc thu lợi nhuận từ sụt giảm của thị trường sẽ khá khó khăn. Tuy nhiên, thị trường cổ phiếu không biến động theo một chiều và không có xu hướng dài hạn. Vậy nên nhà đầu tư nên lường trước sự giảm giá của cổ phiếu. Bởi vì thế mới có thể tận dụng thời cơ bán khống.
3.3 Rủi ro pháp lý
Trong một thị trường rộng lớn, sẽ có rủi ro pháp lý phát sinh với lệnh cấm bán khống để tránh vấn đề hoảng loạn và áp lực bán.
Hoạt động bán khống cổ phiếu bị cấm trên thị trường chứng khoán cơ sở. Do vậy, nhà đầu tư thực hiện giao dịch bán khống lớn sẽ có nguy cơ bị phạt. thậm chí là bị cấm giao dịch trên thị trường.
3.4 Giao dịch bán khống phức tạp – “Kén” nhà đầu tư
Bán khống chứng khoán khá phức tạp, không phải ai cũng có thể thực hiện được. Việc này chỉ nên thực hiện với những nhà đầu tư và nhà giao dịch nhạy bén. Họ có nhiều kiến thức và kinh nghiệm để dự đoán trước các rủi ro. Hơn nữa, việc bán khống không có sự quản lý chặt chẽ. Vậy nên dễ xuất hiện việc thao túng cổ phiếu và gây tổn thất cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Hoạt động này yêu cầu nhà đầu tư cần có kiến thức và tìm hiểu về thị trường chứng khoán để có thêm nhiều kinh nghiệm. Thế mới có thể nhận định mức độ rủi ro, biến động của mã chứng khoán.
4. Cách phòng ngừa các rủi ro khi bán khống cổ phiếu
Để giảm thiểu rủi ro khi bán khống cổ phiếu, các nhà đầu tư nên lưu ý các điểm sau:
1. Xác định điểm mua và điểm bán hợp lý: Nhà đầu tư nên có một kế hoạch đầu tư chi tiết, xác định điểm mua và điểm bán cổ phiếu một cách hợp lý. Điều này giúp gia tăng khả năng thắng đầu tư và lợi nhuận.
2. Giới hạn thua lỗ: Luôn đặt một mức giới hạn cho việc thua lỗ khi bán khống. Mức giới hạn này có thể ở mức 7% – 10% để đảm bảo rằng nhà đầu tư không mất quá nhiều vốn khi giao dịch không thành công.
3. Xác định tỷ trọng bán chứng khoán: Trong chứng khoán, có những rủi ro không thể đo lường trước. Do đó, nhà đầu tư nên xác định một tỷ trọng nhất định để bán chứng khoán khi những rủi ro này xảy ra. Điều này giúp giới hạn thiệt hại trong trường hợp thị trường phát triển không như dự đoán.
4. Tránh bán khống chứng khoán nếu không có kinh nghiệm: Đối với nhà đầu tư mới hoặc chưa có kinh nghiệm, việc bán khống có thể gây ra nhiều rủi ro nguy hại. Do đó, cách tốt nhất là không tham gia vào hoạt động bán khống để tránh mất vốn không cần thiết.
5. Sử dụng đòn bẩy trong thị trường phái sinh: Đối với nhà đầu tư có kinh nghiệm, có thể thực hiện mua cổ phiếu cơ sở và bán khống ở thị trường phái sinh với sự hỗ trợ của các đòn bẩy. Tuy nhiên, việc sử dụng đòn bẩy cần được thực hiện cẩn thận và hiểu rõ về rủi ro liên quan.
Những lưu ý trên giúp các nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro khi bán khống và tăng khả năng thành công trong hoạt động đầu tư.
> Xem thêm:
- Bán chui cổ phiếu là gì?
- Cổ phiếu cô đặc là gì?
- Chứng khoán cho người mới bắt đầu – Cần làm gì?
5. Tính hợp pháp của việc bán khống cổ phiếu tại Việt Nam
Bán khống chứng khoán là một hoạt động giao dịch được thực hiện nhiều trên thị trường, nhằm tìm kiếm cơ hội thu lợi nhuận lớn. Tuy nhiên, nó cũng mang theo những rủi ro và tiềm ẩn những hệ lụy tiêu cực. Điều này đã khiến Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam quyết định không cho phép hoạt động bán khống diễn ra trong thị trường chứng khoán của Việt Nam.
Một trong những lý do chính để cấm bán khống là vì nó có thể làm gia tăng sự biến động và không ổn định trên thị trường. Bằng cách bán khống, các nhà đầu tư có thể tạo ra sự tác động tiêu cực lên giá cổ phiếu, dẫn đến thao túng thị trường và làm ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư khác. Điều này có thể gây ra sự mất cân bằng và không công bằng trong quá trình giao dịch chứng khoán.
Tuy nhiên, mặc dù việc bán khống chứng khoán đã bị cấm, vẫn có tình trạng bán khống xảy ra thông qua hình thức vay mượn từ các nhà đầu tư cá nhân. Điều này có thể gây ra những rủi ro và tình trạng không minh bạch trong giao dịch chứng khoán. Dù có những rủi ro và phức tạp, tình trạng này vẫn đang diễn ra và yêu cầu sự quan tâm và giám sát từ các cơ quan quản lý để đảm bảo sự công bằng và ổn định trên thị trường chứng khoán.
6. Hoạt động bán khống chứng khoán diễn ra như thế nào trên thị trường?
Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, bán khống cổ phiếu được thực hiện như sau:
6.1 Ở thị trường chứng khoán cơ sở
Theo pháp luật Việt Nam hiện nay, cổ phiếu trên thị trường cơ sở chưa được cho phép dùng trong các giao dịch bán khống. Điều này có nghĩa là nhà đầu tư không được phép bán khống cổ phiếu riêng lẻ.
Trên thực tế, vẫn có nhiều nhà đầu tư “lách luật” để thực hiện hình thức này. Đây chính là hoạt động vay mượn chứng khoán giữa các nhà đầu tư cá nhân. Tức là bán nhờ cổ phiếu trên tài khoản của người khác. Có thể thấy phương pháp này khá phức tạp và không được áp dụng phổ biến.
6.2 Ở thị trường chứng khoán phái sinh
Việc thực hiện bán khống chứng khoán trên thị trường chứng khoán phái sinh cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Thực hiện kinh doanh tại thị trường chứng khoán phái sinh dựa vào phần giá chênh lệch giữa bán và mua. Tức là vừa bán và mua ở các kỳ sau.
- Các nhà đầu tư có thể mua chứng khoán cơ sở rồi bán khống ở thị trường chứng khoán phái sinh.
- Nhà đầu tư chỉ được bán khống cổ phiếu khi thị trường chung quá giá trị. Nhà đầu tư có thể dựa vào nhiều phương pháp khác nhau như: P/E, P/B hay so sánh với thị trường chứng khoán quốc tế.
- Nhà đầu tư nên dựa vào mức chênh lệch và biến động của đồ thị VFVN30. Đồ thị này khá chính xác, có thể từ đó để phân tích và đưa ra những quyết định đúng đắn.
Khi các nhà đầu tư nhận thấy thị trường chứng khoán có xu hướng giảm giá trong tương lai gần, họ sẽ tiến hành bán khống cổ phiếu để tối đa lợi nhuận. Muốn có được nguồn thu từ việc này đòi hỏi bạn phải có kiến thức và kinh nghiệm cao. Để dự đoán được đúng xu hướng và tránh rủi ro gặp phải.
Giống như câu “được ăn cả ngã về không”. Nếu muốn có lợi nhuận cao, phải chấp nhận mạo hiểm. Vậy nên các bạn hãy không ngừng học hỏi để nâng cao kiến thức và tìm thấy cơ hội làm giàu cho chính mình.
>>Đăng ký và nhận tài liệu chứng khoán miễn phí: tại đây
Tôi là Đặng Trọng Khang, người sáng lập & chia sẻ Phương Pháp Đầu Tư Chứng Khoán Theo LUẬT NHÂN QUẢ (Causality Investing). Một hệ thống mang tính ứng dụng rất cao và dễ dàng áp dụng, giúp mọi Nhà Đầu Tư đạt được thành công trong thị trường.