Cổ phiếu ESOP là gì? Thông tin cần biết về cổ phiếu ESOP

Cổ phiếu ESOP là một loại cổ phiếu đặc biệt, được các doanh nghiệp lớn phát hành dành riêng cho nhân viên và người lao động của họ. Vậy Cổ phiếu ESOP là gì? Chúng mang đặc điểm gì? Có nên đầu tư vào loại cổ phiếu này không? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu thông qua bài viết hôm nay nhé!

1. Cổ phiếu ESOP là gì?

ESOP là viết tắt của Employee Stock Ownership Plan, nghĩa là kế hoạch phát hành cổ phiếu dành cho người lao động. Cổ phiếu ESOP là 1 loại cổ phiếu thưởng có giá trị và giá ưu đãi cùng các chính sách đặc biệt được doanh nghiệp phát hành cho người lao động.

Đối tượng hướng đến của loại cổ phiếu này chính là người lao động trong nội bộ công ty, có thể là nhân viên, cán bộ, người lao động lâu năm hoặc có thành tích tốt. Tùy theo từng doanh nghiệp mà quy định và tiêu chuẩn lựa chọn người lao động được hưởng cổ phiếu ESOP sẽ khác nhau.

2. Mục đích phát hành cổ phiếu ESOP

Bởi vì cổ phiếu ESOP được doanh nghiệp phát hành dành riêng cho nhân viên lâu năm và có nhiều cống hiến với công ty. Vậy nên mục đích chính là nhằm tạo sự gắn kết của người lao động và doanh nghiệp. Đây là chính sách cho phép người lao động sở hữu một phần tài sản của công ty. Qua đó thể hiện trách nhiệm với công việc và vị trí gắn bó, tạo động lực cho nhân viên tiếp tục cống hiến.

Có thể thay thế cho quà tặng hiện vật hay tiền mặt. Người lao động giữ cổ phiếu ESOP sẽ được hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, nhận cổ tức và lợi nhuận từ giá cổ phiếu hiện hành.

Tạo thêm nguồn vốn mới cho doanh nghiệp, tăng vốn điều lệ. Đồng thời tạo ra dòng tiền để xoay vòng vốn phục vụ hoạt động kinh doanh của công ty.

>> Xem thêm:

• Cổ phiếu quỹ là gì?
• Cổ tức là gì?

3. Ví dụ về cổ phiếu ESOP

Những ví dụ cụ thể về cổ phiếu ESOP dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại hình này:

• Trong năm 2021, Công ty cổ phần FPT đã phát hành cổ phiếu ESOP dành cho nhân viên cấp bậc 5 trở lên với giá ưu đãi là 10.000 đồng/cổ phiếu (thấp hơn nhiều so với giá thực tế trên thị trường là 95.000 đồng/cổ phiếu).
• Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam – TECHCOMBANK đã phát hành 6 triệu cổ phiếu ESOP với mức giá 10.000 đồng/cổ phiếu (chiếm 0,1714% tổng số cổ phiếu đang được lưu hành). Tuy nhiên, những cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 1 năm.
• Vào tháng 5/2021, công ty Cổ phần chứng khoán SSI phát hành 7,5 triệu cổ phiếu ESOP với giá phát hành là 10.000 đồng/cổ phiếu – chiếm tỷ lệ 1,16% trên tổng số cổ phiếu lưu hành. Công ty quy định thời gian hạn chế chuyển nhượng là 2 năm.

4. Lợi ích của cổ phiếu ESOP

Hiện nay, cổ phiếu ESOP là giải pháp được rất nhiều doanh nghiệp lựa chọn. Vậy ESOP mang lại những lợi ích như thế nào?

4.1. Đối với nhân viên của công ty

Đây là một yếu tố công nhận năng lực làm việc, thành tích và các đóng góp của nhân viên đối với công ty. Cổ phiếu ESOP chứng tỏ việc doanh nghiệp rất coi trọng vị trí của nhân viên. Nhân viên lâu năm có thể cảm thấy tự hào vì trở thành mục tiêu phấn đấu của các nhân viên khác.

Đối với cổ phiếu ESOP, nhân viên sẽ được nhận lợi nhuận dài hạn. Đây cũng là một cách tạo thu nhập thu động giúp nhân viên trang trải một phần chi phí trong cuộc sống.

4.2 Đối với doanh nghiệp

Đây quả thực là một giải pháp hiệu quả để giữ chân những người tài trong công ty. Nhiều công ty đang rất đau đầu về vấn đề “giữ chân nhân tài”. Vậy nên việc này có thể đảm bảo các nhân viên có thành tích tốt và hiệu quả được giữ lại, đảm bảo bộ máy trong công ty vẫn được duy trì, ổn định và phát triển một cách bền vững.

Doanh nghiệp không dùng tiền mặt để tặng thưởng thay vào đó là giúp nhân viên hưởng lợi nhuận lâu dài từ hoạt động của công ty. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp giữ lại một số tiền thưởng lớn để trở thành vốn quay vòng, phục vụ các hoạt động tái đầu tư.

5. Rủi ro của cổ phiếu ESOP

Lợi ích của cổ đông bị pha loãng: Việc phát hành cổ phiếu ESOP sẽ gây tác động đến lợi ích của cổ đông. Bởi nguồn lực tài chính để xây dựng chương trình ESOP không được vượt quá 5% tổng cổ phần đang lưu hành. Do đó, khi cổ phiếu ESOP được phát hành, lợi ích của cổ đông sẽ bị pha loãng. Đồng thời có ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.

Ảnh hưởng tâm lý của nhà đầu tư khác: Việc phát hành cổ phiếu ESOP với tần suất lớn sẽ khiến giá của cổ phiếu giảm. Điều này sẽ gây ảnh hưởng tâm lý đối với nhà đầu tư bên ngoài.

Rủi ro cho việc quản trị: Phát hành cổ phiếu ESOP không minh bạch, rõ ràng là dấu hiệu của việc lạm dụng quản trị doanh nghiệp. Nhiều trường hợp các lãnh đạo doanh nghiệp hợp tác với nhau để móc túi các cổ đông. Họ cùng chia lợi nhuận hoặc gia tăng quyền sở hữu của mình đối với doanh nghiệp. Việc này sẽ dẫn đến xung đột nội bộ giữa các cổ đông hoặc ban lãnh đạo công ty. Từ đó sẽ gây ảnh hưởng gián tiếp đến các hoạt động và cách thức vận hành của cả công ty.

6. Điều kiện phát hành cổ phiếu ESOP

Căn cứ vào Điều 64, Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định về điều kiện phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động (cổ phiếu ESOP) như sau:

• Kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP được Đại hội đồng cổ đông chấp thuận và thông qua.
• Tổng số cổ phiếu ESOP phát hành trong mỗi 12 tháng không được vượt quá mức 5% tổng số cổ phiếu đang lưu hành của công ty.
• Các nội dung như: chính sách về tiêu chuẩn người lao động được tham gia, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng, thời gian cụ thể phải được Đại hội đồng cổ đông thông qua, hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị thông qua.
• Đối với công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động từ nguồn vốn chủ sở hữu, nguồn vốn này phải dựa trên báo cáo tài chính kỳ gần nhất đã được tổ chức kiểm toán thông qua.
• Tổng giá trị các nguồn được dùng để phát hành cổ phiếu thưởng không được thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm.
• Nếu đối tượng người lao động là nhà đầu tư nước ngoài thì phải đảm bảo tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo quy định của pháp luật Việt Nam.
• Cổ phiếu ESOP bị hạn chế chuyển nhượng trong tối thiểu là 1 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.
• Việc phát hành cổ phiếu ESOP để tăng vốn điều lệ phải được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận.

Quy định về năng lực nguồn vốn, sẽ có những trường hợp sau:

• Công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu ESOP, nguồn vốn dựa trên báo cáo tài chính của công ty mẹ. Nguồn vốn thực hiện phát hành cổ phiếu, không vượt quá lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
• Trường hợp công ty có nguồn vốn thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, theo báo cáo tài chính hợp nhất. Nhưng nguồn vốn lại cao hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối theo báo cáo tài chính của công ty mẹ. Lúc này công ty chỉ được sử dụng nguồn vốn từ lợi nhuận sau thuế khi đã chuyển từ các chi nhánh về công ty mẹ.

Tóm lại công ty phát hành cổ phiếu ESOP phải đảm bảo: Tổng giá trị nguồn vốn trên không nhỏ hơn tổng giá trị nguồn vốn tăng thêm, theo phương án đã được đại hội đồng cổ đông thông qua.

7. Cổ phiếu ESOP ảnh hưởng ra sao đến doanh nghiệp và nhà đầu tư

7.1 Ảnh hưởng

Việc phát hành cổ phiếu ESOP có thể gây ảnh hưởng đến các cổ đông hoặc nhà đầu tư trên các phương diện sau:

Nguồn lợi nhuận thu về có thể bị giảm do sự pha loãng cổ phiếu khi tổng số cổ phiếu tăng quá nhanh, không phù hợp với tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp. Điều này có thể xảy ra khi doanh nghiệp phát hành quá nhiều cổ phiếu ESOP cho nhân viên và người lao động trong công ty. Khi số lượng cổ phiếu cơ bản tăng lên đáng kể, cổ đông hiện hữu sẽ sở hữu tỷ lệ cổ phần trong doanh nghiệp giảm xuống, làm giảm phần lợi nhuận mà họ có thể nhận được từ việc nắm giữ cổ phiếu.

Sau khi hết thời gian hạn chế chuyển nhượng, một lượng lớn cổ phiếu ESOP sẽ được đẩy ra thị trường. Điều này gây ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình giá cổ phiếu của doanh nghiệp. Khi các nhân viên hoặc người lao động sở hữu cổ phiếu ESOP và có quyền chuyển nhượng sau một khoảng thời gian nhất định, họ có thể quyết định bán cổ phiếu để thực hiện lời hay chốt lời. Việc này có thể tạo ra lượng cổ phiếu lớn được bán ra thị trường trong một khoảng thời gian ngắn, gây áp lực giảm giá cổ phiếu.

7.2 Lưu ý

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, việc phát hành cổ phiếu ESOP sẽ đạt hiệu quả cao và giảm thiểu rủi ro khi thỏa mãn đồng thời 2 yếu tố:

Việc phát hành cổ phiếu ESOP phải phù hợp với tốc độ tăng trưởng và tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là công ty cần đánh giá cẩn thận và xác định số lượng cổ phiếu ESOP cần phát hành sao cho phù hợp với kế hoạch tăng trưởng của doanh nghiệp trong tương lai. Việc cân nhắc số lượng cổ phiếu ESOP sẽ giúp tránh tình trạng pha loãng cổ phiếu và giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận của cổ đông hiện hữu.

Các quy định và điều kiện liên quan đến cổ phiếu ESOP phải phù hợp, minh bạch, chặt chẽ. Điều này đảm bảo rằng việc phát hành cổ phiếu ESOP được thực hiện một cách công bằng và minh bạch. Các quy định và điều kiện cần đảm bảo rằng cổ phiếu ESOP được phân phối dựa trên cơ sở công bằng và xác định rõ ràng các điều kiện và thời gian chuyển nhượng cổ phiếu để hạn chế tác động tiêu cực đến giá cổ phiếu sau khi các cổ phiếu này được phát hành.

8. Có nên đầu tư vào cổ phiếu ESOP?

Như đã đề cập, phát hành cổ phiếu ESOP là chính sách giúp doanh nghiệp giữ chân nhân viên giỏi. Đồng thời có thể gia tăng nguồn vốn. Do đó, ngày càng nhiều doanh nghiệp lựa chọn hình thức này để phát triển công ty. Vậy nên doanh nghiệp vẫn nên đầu tư vào cổ phiếu ESOP.

Toàn bộ quy trình phát hành và chia cổ phiếu ESOP phải tuân theo quy định Pháp luật và được Đại hội cổ đông thông qua. Nhân viên sẽ cảm thấy tự hào của và cảm thấy những đóng góp của bản thân được ghi nhận. Tuy ESOP chỉ được phép giao dịch, chuyển nhượng nội bộ chứ không được phát hành ra ngoài thị trường.

Việc các nhà đầu tư cần làm là nghiên cứu các chính sách chi trả thưởng công khai, hợp lý. Và tránh trường hợp thao túng và mâu thuẫn lợi ích.

Trên đây là một số thông tin tổng hợp về cổ phiếu ESOP. ESOP quả thực là một giải pháp hiệu quả để giữ chân nhân tài. Rất nhiều doanh nghiệp lựa chọn hình thức này để giúp công ty phát triển. Người lao động cũng cảm thấy tự hào vì là một phần của công ty và cống hiến hơn nữa.

>> Đăng ký và nhận tài liệu chứng khoán miễn phí: tại đây

Đặng Trọng Khang

Tôi là Đặng Trọng Khang, người sáng lập & chia sẻ Phương Pháp Đầu Tư Chứng Khoán Theo LUẬT NHÂN QUẢ (Causality Investing). Một hệ thống mang tính ứng dụng rất cao và dễ dàng áp dụng, giúp mọi Nhà Đầu Tư đạt được thành công trong thị trường.